Η ιστορία του ελαιολάδου στην Ελλάδα ξεκινά από τη Μινωική Κρήτη και τη Μυκηναϊκή Ελλάδα, με ευρήματα που δείχνουν συστηματική παραγωγή και αποθήκευση εδώ και χιλιάδες χρόνια. Σήμερα, το 80% της ελληνικής παραγωγής αφορά εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, γνωστό για την εξαιρετική του ποιότητα, τη χαμηλή οξύτητα και τη μοναδική γεύση του. Κορυφαίες περιοχές παραγωγής περιλαμβάνουν την Πελοπόννησο (Μεσσηνία, Λακωνία), την Κρήτη και τη Χαλκιδική.

Η καλλιέργεια της ελιάς αποτελεί βασικό πυλώνα της ελληνικής γεωργίας, με περίπου 120 εκατομμύρια ελαιόδεντρα να καλλιεργούνται σε όλη τη χώρα. Η Ελλάδα παράγει κατά μέσο όρο 250.000 έως 300.000 τόνους ελαιολάδου ετησίως, καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση παγκοσμίως μετά την Ισπανία και την Ιταλία. Η εσωτερική κατανάλωση ανέρχεται σε περίπου 14 κιλά ανά άτομο ετησίως, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά παγκοσμίως.

Ο κλάδος συμβάλλει σημαντικά στην απασχόληση, με χιλιάδες οικογένειες να εξαρτώνται από την καλλιέργεια και την παραγωγή. Η τιμή του ελαιολάδου στην ελληνική αγορά, όμως, έχει σημειώσει αυξήσεις λόγω του πληθωρισμού. Το 2023, η μέση τιμή ανά λίτρο εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου κυμάνθηκε στα 8-10 ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 40% σε σύγκριση με το 2022.

Στην παγκόσμια αγορά, η Ελλάδα εξάγει περίπου το 70% της ετήσιας παραγωγής της. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών (περίπου το 60%) γίνεται χύμα, κυρίως προς την Ιταλία, όπου το ελληνικό λάδι αναμειγνύεται με άλλα για τη δημιουργία εμπορικών ετικετών.

Το 2022, οι ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου ξεπέρασαν τους 500 εκατομμύρια ευρώ, με τις κύριες αγορές να περιλαμβάνουν την Ιταλία, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ και την Κίνα. Η Κρήτη και η Πελοπόννησος πρωτοστατούν στις εξαγωγές. Η έλλειψη επαρκούς τυποποίησης, όμως, περιορίζει τη διεθνή αναγνωρισιμότητα του ελληνικού ελαιολάδου, με αποτέλεσμα να υπολείπεται από ανταγωνιστές όπως η Ισπανία, η οποία διαθέτει οργανωμένα δίκτυα marketing.

Ο κλάδος αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις:

• Ακραία Καιρικά Φαινόμενα: Το 2023, οι παρατεταμένοι καύσωνες και οι ξηρασίες οδήγησαν σε πτώση της παραγωγής κατά 20%.

• Φωτιές και Φυσικές Καταστροφές: Περισσότερα από 30.000 στρέμματα ελαιώνων καταστράφηκαν από φωτιές στη Μεσσηνία και την Εύβοια.

• Αυξημένο Κόστος Παραγωγής: Ο πληθωρισμός και η ενεργειακή κρίση έχουν αυξήσει το κόστος καλλιέργειας κατά 30%, επηρεάζοντας αρνητικά τα περιθώρια κέρδους.

• Η ανάπτυξη του κλάδου απαιτεί στρατηγικές παρεμβάσεις:

  • Επενδύσεις στην Τυποποίηση: Στόχος να αυξηθεί το ποσοστό των τυποποιημένων εξαγωγών από το 40% στο 70%.

  • Υποστήριξη Παραγωγών: Παροχή επιδοτήσεων για αναδιάρθρωση κατεστραμμένων ελαιώνων και χρήση βιώσιμων μεθόδων καλλιέργειας.

  • Διεύρυνση Διεθνών Αγορών: Εξαγωγές προς αγορές υψηλής ζήτησης, όπως η Ιαπωνία και ο Καναδάς.

  • Branding και Marketing: Δημιουργία διεθνώς αναγνωρίσιμων εμπορικών σημάτων.

  • Προσαρμογή στις Κλιματικές Αλλαγές: Ανάπτυξη ανθεκτικών ποικιλιών μέσω έρευνας.

  • Ενίσχυση της πυρασφάλειας: Επενδύσεις για την προστασία των ελαιώνων από πυρκαγιές.