Συνθήκη του Μάαστριχτ 

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ υπεγράφη στην ομώνυμη πόλη της Ολλανδίας, σε μια εποχή σημαντικών αλλαγών για την Ευρώπη. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου (1989), η επανένωση της Γερμανίας (1990) και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης (1991) είχαν δημιουργήσει μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα. Σε αυτό το περιβάλλον, τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) αποφάσισαν να προχωρήσουν σε βαθύτερη συνεργασία, με στόχο τη δημιουργία μιας πολιτικής και οικονομικής ένωσης που θα εξασφάλιζε σταθερότητα και ευημερία.

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ έθεσε τα θεμέλια για τη μετεξέλιξη της ΕΟΚ σε Ευρωπαϊκή Ένωση, εισάγοντας νέες πολιτικές και θεσμικές δομές. Οι βασικοί πυλώνες της συνθήκης περιλαμβάνουν:

1. Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ): Η συνθήκη προέβλεπε τη σταδιακή δημιουργία μιας κοινής νομισματικής πολιτικής και την εισαγωγή ενός ενιαίου νομίσματος, του ευρώ. Η διαδικασία αυτή ξεκίνησε το 1999 και ολοκληρώθηκε το 2002, με την κυκλοφορία του ευρώ ως φυσικού νομίσματος.

2. Τρεις Πυλώνες της ΕΕ: Η συνθήκη διαμόρφωσε τη λειτουργία της ΕΕ γύρω από τρεις πυλώνες:

   • Ο πρώτος πυλώνας αφορά τις κοινές πολιτικές για την οικονομία, την εσωτερική αγορά και τη γεωργία.

   • Ο δεύτερος πυλώνας εστιάζει στην κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ).

   • Ο τρίτος πυλώνας περιλαμβάνει τη συνεργασία σε θέματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων.

3. Ευρωπαϊκή Ιθαγένεια: Η συνθήκη εισήγαγε την έννοια της ευρωπαϊκής ιθαγένειας, δίνοντας στους πολίτες της ΕΕ το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας, διαμονής και εργασίας στα κράτη-μέλη.

4. Αυστηρά Κριτήρια Σύγκλισης: Προκειμένου να συμμετάσχουν στην ΟΝΕ, τα κράτη-μέλη έπρεπε να πληρούν συγκεκριμένα μακροοικονομικά κριτήρια, όπως ο έλεγχος του πληθωρισμού, η σταθερότητα των δημόσιων οικονομικών και η διατήρηση χαμηλών επιτοκίων.

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ ήταν μια τολμηρή πρωτοβουλία που στόχευε στη βαθύτερη ενοποίηση των ευρωπαϊκών κρατών. Το ευρώ, ως κοινό νόμισμα, διευκόλυνε τις εμπορικές συναλλαγές, μείωσε το κόστος των συναλλαγών και ενίσχυσε την οικονομική συνεργασία. Παράλληλα, η δημιουργία της ευρωπαϊκής ιθαγένειας ενδυνάμωσε την αίσθηση κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας.

Ωστόσο, η συνθήκη δημιούργησε και αντιδράσεις. Πολλοί επέκριναν τα αυστηρά οικονομικά κριτήρια, θεωρώντας τα υπερβολικά περιοριστικά, ενώ άλλοι θεώρησαν ότι η πολιτική ενοποίηση θα υπονόμευε την εθνική κυριαρχία.

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ έθεσε σε κίνηση μια σειρά εξελίξεων που άλλαξαν την ευρωπαϊκή πολιτική και οικονομική σκηνή. Η εισαγωγή του ευρώ ως κοινού νομίσματος και η ενίσχυση της πολιτικής συνεργασίας ενδυνάμωσαν την ΕΕ, αλλά έφεραν και νέες προκλήσεις. Η οικονομική κρίση της ευρωζώνης το 2008 και οι ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών ανέδειξαν τις αδυναμίες του συστήματος.